વિટામિન ડી, જેને ‘સનશાઇન વિટામિન’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આપવામાં આવે છે. વિટામિન ડી આપણા શરીરના આવશ્યક પોષક તત્ત્વોમાંનું એક છે. ભારત જેવા દેશ ભરપૂર પ્રમાણમાં સૂર્યપ્રકાશ ધરાવતો હોવા છતાં ચોંકાવનારું છે કે આપણા દેશની મોટાભાગની વસ્તીનો વિટામિન ડીની ઉણપથી પીડાય છે.
વિટામિન ડી શરીરમાં કેલ્શિયમ, મેગ્નેશિયમ અને ફોસ્ફેટ જેવા મહત્વપૂર્ણ ખનિજોના નિયમન અને શોષણમાં આવશ્યક ભૂમિકા ભજવે છે. આ ઉપરાંત , આ વિટામિન રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. વિટામિન ડી હાડકાં અને દાંતના વિકાસ તેમજ ડાયાબિટીસ જેવા વિવિધ રોગો સામે પ્રતિકારક શક્તિ વધારવા માટે જાણીતું છે.
શરીરમાં વિટામિન ડીની ઉણપથી હાડકાં નરમ અને બરડ, સતત સાંધા કે પીઠનો દુખાવો, સ્નાયુઓમાં દુખાવો વગેરે થઈ શકે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, પરિસ્થિતિ વધુ વણસી શકે છે અને ઓસ્ટીયોપોરોસિસ, રિકેટ્સ અને સંધિવા જેવી પરિસ્થિતિઓનું જોખમ વધી શકે છે.
આપણે બધા જાણીએ છીએ કે સૂર્યપ્રકાશ એ વિટામિન ડીના શ્રેષ્ઠ કુદરતી સ્ત્રોતોમાંનો એક છે. જો કે, આપણામાંના મોટાભાગના લોકો આપણી ભાગદોડ વાળી અને બેઠાડી જીવશૈલીને કારણે અને ઠંડામાં રહેવા ટેવાયેલા હોવાથી સૂર્યપ્રકાશના વધુ સંપર્કમાં આવતા નથી. તેથી, શરીરને વિટામિન ડીની દૈનિક જરૂરિયાર પુરી થઇ .શકતી નથી અને શરીરમાં વિટામિન ડીની ઉણપના ચિહ્નો અને લક્ષણો જોવા મળે છે.
વિટામિન ડીની ઉણપના લક્ષણો: જો તમે વારંવાર થાકેલા અનુભવો છો, અથવા તમને વધુ સારું અનુભવી શકતા નથી , તો તમારે તમારા વિટામિન ડીના સ્તરની તપાસ કરાવવી જોઈએ. સતત સાંધામાં દુખાવો અથવા સ્નાયુમાં દુખાવો, અથવા શરીરમાં સામાન્ય નબળાઇ, જેમ કે સીડી ચડવામાં અથવા ફ્લોર પરથી ઊઠવામાં અથવા સ્ટ્રેચ સુધી ચાલવામાં મુશ્કેલી અનુભવવી.
વધુ પડતા વાળ ખરવા પણ વિટામિન ડીની ઉણપ સાથે સંકળાયેલા છે. જો તમે કંઈક વાગ્યું છે અને તમારા ઘાને રૂઝાવવામાં ઘણો સમય લાગે છે, તો હોઈ શકે છે કે તમે વિટામિન ડીની ઉણપ હોય. વિવિધ આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મતે, લાંબા સમય સુધી પાચન સમસ્યાઓ પણ વિટામિન ડીની ઉણપ સાથે સંકળાયેલી છે.
મોટાભાગના લોકોના શરીરમાં વિટામિન ડીનો અભાવ હોય છે તેઓ ડિપ્રેશનના લક્ષણોનો સામનો કરે છે. આપણે સૂર્યપ્રકાશમાંથી વિટામિન ડી મેળવી શકીએ છીએ, પરંતુ કેટલાક વિટામિન ડીથી ભરપૂર ખોરાક ખાવાથી શરીરમાં જરૂરી વિટામિન ડી મેળવવાની સાથે શરીરમાં વિટામિન ડી ની ઉણપ હોય તો પણ દૂર કરી શકાય છે. અહીંયા તમને વિટામિન ડી થી ભરપૂર ખોરાક વિષે જણાવીશું તો ચાલો જાણીએ આ ખોરાક વિષે.
ગાયનું દૂધ: વિવિધ આરોગ્ય નિષ્ણાતો અને પોષણશાસ્ત્રીઓ દૈનિક આહારમાં એક ગ્લાસ ગાયના દૂધનો સમાવેશ કરવાની સલાહ આપે છે. જે તમારી દૈનિક જરૂરિયાતના 20% વિટામિન ડી આપશે. ગાયનું દૂધ વિટામિન ડી અને કેલ્શિયમનો ઉત્તમ સ્ત્રોત છે. આપણે સંપૂર્ણ ચરબીયુક્ત દૂધ પીવું જોઈએ કારણ કે તેમાં વિટામિન ડીનું પ્રમાણ મહત્તમ છે.
દહીં: દહીં પ્રોટીનથી ભરપૂર હોવાની સાથે તેમાં વિટામિન ડી પણ ભરપૂર હોય છે. યુએસડીએ ન્યુટ્રિશન ડેટા અનુસાર, 8-ઔંસ દીઠ લગભગ 5 આઇયુ હોય છે. જો તમે બહારથી દહીં ખરીદતા પહેલા લેબલ જરૂર વાંચો, કારણ કે દહીંના આ ફોર્ટિફાઇટ ફ્લેવર્સ સ્વાદના ચક્કરમાં વધુ પ્રમાણમાં ખાંડ ઉમેરી દે છે. તેથી શક્ય હોય તો ઘરે બનેલું દહીં ખાવું.
નારંગી: નારંગી અથવા નારંગીના જ્યુસમાં વિટામિન ડી અને વિટામિન સીની માત્રા ભરપૂર હોય છે. જે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ લાભદાયી છે. નાસ્તામાં રોજ તાજા સંતરાનો રસ સામેલ કરવાથી તમને દિવસભર સ્ફુર્તિનો અહેસાસ થાય છે. સવારના નાસ્તામાં એક ગ્લાસ તાજા નારંગીના રસનો સમાવેશ કરવો એ તમારી સવારની શરૂઆત કરવાની શ્રેષ્ઠ રીત છે. તેનાથી શરીરમાં વિટામિન ડીની ઉણપ હશે તો પણ દૂર થઇ જશે.
મશરૂમ– મશરૂમ માં પણ વિટામિન ડી સારી માત્રામાં હોય છે. મશરૂમ સૂર્યના પ્રકાશમાં જ ઉછરે છે અને તેથી તેમાં વિટામિન ડી ભરપૂર હોય છે. ઉપરાંત મશરૂમમાંથી તમને વિટામિન બી 1, વિટામિન બી 2, વિટામિન બી 5 પણ મળી આવે છે. યાદ રાખો કે પ્રાકૃતિક સૂર્ય પ્રકાશમાં ઉગતા મશરૂમનું સેવન કરવું. કુદરતી સૂર્યપ્રકાશમાં સુકાઈ ગયેલા મશરૂમ્સ પસંદ કરવાનું હંમેશા વધુ સારું છે. જો તમને સુકાયેલા મશરૂમ્સ ન મળે, તો તમે વિટામિન ડીની સામગ્રીને વધારવા માટે તેમને તડકામાં પણ બહાર કાઢી શકો છો.
ઓટમીલ : મોટાભાગના આખા અનાજની જેમ, ઓટમીલ પણ વિટામિન ડીનો ઉત્તમ અને ભરપૂર સ્ત્રોત છે. આ ઉપરાંત ઓટ્સ પણ જરૂરીઓ ખનિજો અને વિટામિન્સ અને જટિલ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સથી ભરપૂર છે, જે આપણા શરીરને સ્વસ્થ અને આકારમાં રહેવા માટે જરૂરી છે.